HOMENAXE A ROSALÍA NO 177 ANIVERSARIO DO SEU NACEMENTO

“…Mais a miña infeliz patria, tan desventurada nesto como en todo o máis, tense que contentar cunhas páxinas frías e insulsas, que apenas serían dinas de achegarse de lonxe ás portas do Parnaso como non fose polo nobre sentimento que as creou. ¡Que esto mesmo me sirva de disculpa pra os que xustamente quirtiquen as miñas faltas, pois penso que o que se esforza por desvanecer os errores que manchan e ofenden inxustamente á súa patria, é acreedore a algunha indulxencia!…”

Do prólogo de Cantares gallegos (1863)

6. CORRECCIÓN DE ACTIVIDADES

 

1. Veume visitar esta mañá.

 

Reescribe esta oración substuíndo o pronome me polos de todas todas as persoas gramaticais en singular e plural.

 

-Veute visitar esta mañá.

-Veuna/veuno visitar…

-Veunos visitar…

-Veuvos….

-Veunos/veunas…

 

Son os obxectos directos.

 

1. Duplica os sintagmas subliñados co pronome  correspondente:

 

-Laura mirou as botas a Rosa con envexa.

Laura miroulle as botas a Rosa con envexa.

 

-Xoán e Andrea levaron unhas cereixas a seus curmáns.

Xoán e Andrea leváronlles unhas cereixas a seus curmáns.

 

-Lino botou unhas flores de louvanza ao teu discurso.

Lino botoulle unhas flores de louvanza ao teu discurso.

 

-Ela acabou a conferencia dando as grazas a Leandro

Ela acabou a conferencia dándolle as grazas a Leandro.

 

 

2. Converte estas oracións en impersoais utilizando o pronome se co menos número de palabras sen omitir información.

 

-Vedemos viño do país todo o ano

Véndese viño do país todo o ano.

-Servimos empenadas a domicilio.

Sérvese empanada a domicilio.

-Facemos año asado por encarga.

Facemos año asado por encarga./ Asamos año por encarga.

-Son unha moza que se ofrece para axudar en traballos domésticos.

Ofrécese moza para traballos domésticos.

-Non permitimos botar lixo aquí.

Non se permite botar lixo./ Prohíbese botar lixo.

 

3. Coloca acento nos pronomes que deben levalo.

 

Non nos chegou o libro que vos tiñamos encargado. Cando nolo remitades, avisarémosvos de que nos chegou. ¿Ou é que xa vos esquecestes de nós? A nós cústanos entender que vós poidades tardar tanto en nos servir un pedido que vos fixemos hai xa tanto tempo sendo vós tan bulideiros no traballo. ¿Lembrádesvos de cando foi o pedido? Nós temos como máxima que ninguén se burla de nós e vós estádesnos tardando moito tempo, é dici, estades tomándonos o pelo.

 

 

3. TESOURO DO LÉXICO PATRIMONIAL GALEGO E PORTUGUÉS

NO DÍA INTERNACIONAL DA LINGUA MATERNA, UNHA FERRAMENTA PARA COÑECER MELLOR A NOSA.

http://ilg.usc.es/Tesouro/

6. PRONOMES ÁTONOS: ME, NOS, VOS, SE

 6.1

Hai algún pronomes átonos dos que non se distingue a súa función de obxecto directo ou indirecto pola forma.

Me

Nos

Vos

 

Xa que logo, non teñen problema co uso.  Poden  aparecer na frase dúas veces, unha duplicada coa forma oblicua dos átonos, é dicir, con preposición. E tamén co propio obxecto indirecto que segue a se manter na oración.

 

E nestas, danme a min unha rifa. (Me e a min son o mesmo dúas veces. Hai, polo tanto, un pleonasmo).

 

Me,  min

Te,  ti

Lle, a el/ela

Lles, a eles/elas.

 

Ollo con lles, que para moitos falantes é inusual. Fixádevos en que é o plural de lle e veremos máis adiante que utilidade ten distinguir isto.

 

Nos e vos teñen a mesma forma que os tónicos nós e vós, pero os tónicos levan acento diacrítico (para os poder disguintir) e na lingua oral teñen forza de seu na pronuncia.

 

Non nos trouxeron nada.
Non vos saudamos.

 

Vós sabedes ben de que vai isto.

Nós viñemos cedo.

 

Os dous primeiros son obxecto directo e indirecto, respectivamente, como te ou che.
Os dous segundos son os suxeitos plurais de eu e ti.

Nós queremos. (significa que somos capaces de sentir querencia ou desexo de algo)

Quérennos. (significa que alguén sente por nós esa querencia ou desexo de algo.

Recordade que os átonos non poden comenzar a oración. Non poderá ser, xa que logo: *Nos vemos máis tarde ou *Nos gustan os bombóns.

 

Se cumpre dúas función:

 

–Reflexiva da terceira persoa:

 

Bañouse no río.

Cortouse co coitelo.

 

(Dedicaremos un apartado aos reflexivos en xeral, porque o necestan)

 

–Impersoal (non se indica o suxeito)

 

Véndese viño.

Alúgase apartamento na praia.

 

 

 

6.2 PROPOSTA DE ACTIVIDADES

 

1. Veume visitar esta mañá.

 

Reescribe esta oración substuíndo o pronome me polos de todas todas as persoas gramaticais en singular e plural.

 

1. Duplica os sintagmas subliñados co pronome  correspondente:

 

-Laura mirou as botas a Rosa con envexa.

-Xoán e Andrea levaron unhas cereixas a seus curmáns.

-Lino botou unhas flores de louvanza ao teu discurso.

-Ela acabou a conferencia dando as grazas a Leandro

 

2. Converte estas oracións en impersoais utilizando o pronome se co menos número de palabras sen omitir información.

 

-Vedemos viño do país todo o ano

-Servimos empenadas a domicilio.

-Facemos año asado por encarga.

-Son unha moza que se ofrece para axudar en traballos domésticos.

-Non permitimos botar lixo aquí.

 

3. Coloca acento nos pronomes que deben levalo.

 

Non nos chegou o libro que vos tiñamos encargado. Cando nolo remitades, avisarémosvos de que nos chegou. ¿Ou é que xa vos esquecestes de nos? A nos cústanos entender que vos poidades tardar tanto en nos servir un pedido que vos fixemos hai xa tanto tempo sendo vos tan bulideiros no traballo. ¿Lembrádesvos de cando foi o pedido? Nos temos como máxima que ninguén se burla de nos e vos estádesnos tardando moito tempo, é dici, estades tomándonos o pelo.

1 GALEGO NO TRASMALLO: AXUDAR DESDE **CASA**

Hoxe o trasmallo pescou un titular de La Voz de Galicia nada menos que nas  Páxinas Escolares: Axudar desde ***casa***

As palabras CASA (fogar) e CLASE (aula) levan o artigo a.

Xa que logo, o titular galego sería: AXUDAR DESDE A CASA.

É un castelanismo bastante estendido nos neofalantes.

RECORDAMOS:

Estou na casa.

Chámote desde a casa.

Comprei unhas zapatillas para andar pola casa.

Pasade pola casa/ Pasa pola casa.

Ás seis entramos na clase.

Non me afago sen a clase.

Non andedes correndo pola clase…

A excepción sería: Entre clase e clase.

O colmo do castelanismo sería, como se di e se oe :***Pásate por casa.*** ESTE NON HAI POR ONDE COLLELO. MELLOR DITO, É CASTELÁN PURO.

5.3 CORRECCIÓN DAS ACTIVIDADES

 

 

1. Memorizar para aplicalo:

Os pronomes ME, TE, CHE, SE, O, A, LLE, LLES, OS, AS non comenzan NUNCA unha frase.

 

2.  

-A nena estudou a lección para a profa de música.

-Compro sempre os mellores produtos para a familia.

-Nicolás e Anxos len todos os días contos á irmá pequena.

-Segundo chegaron, pasou os máis pequenos para o corredor.

-Puxo a Alberte e Maribel senllas chaquetas.

2.1.Indica os suxeitos das oracións anteriores.

A nena

(Eu)

Nicolás e Anxos

(Eles/elas), (el/ela)

(El/ela)

2.2.Indica os seus obxectos ou complementos directo e indirecto.

O.D.

A lección

Os mellores produtos

Contos

Os máis pequenos

Senllas chaquetas

O.I.

Para a profa de música

Para a familia

Á irmá pequena

Non hai

A Alberte e Maribel.

2.3.Escribe os pronomes tónicos que poden substituír os suxeitos e os átonos que poden substituír os obxectos directo e indirecto.

Suxeitos: Están entre paréntese no apartado 2.1.

O.D.

A

Os

Os

Os

As

O.I.

Lle

Lle

Lle

NON HAI

Lles

2.4.  Converte dúas delas en pasivas.

-A lección foi estudada pola nena para a profa de música.

-Os mellores produtos son comprados por min para a familia

-Os contos para a irmá pequena son lidos todos os días por Nicolás e Anxos.

-Seguro chegaron/ foron chegados, os máis pequenos foron pasados para o corredor.

-Senllas chaquetas lle foron postas por ela/ela a Alberte e Maribel.

2.5.  Comproba nelas se o obxecto directo pasa a ser suxeito paciente e o indirecto, non.

ESPERO QUE O TEÑADES COMPROBADO.

5. PRONOMES ÁTONOS: USOS DE TE/CHE, LLE/LLES, O/A OS/AS

5.1

 

C. D.                           C. I.

 Me                               Me
Te                                Che
O/a/se                        Lle
Nos                              Nos
Vos                              Vos
Os/as/se                    Lles

 

USOS DE TE E CHE

O galego desenvolveu moi maioritariamente dúas formas para o pronome átono da segunda persoa do singular: te e che.

Hai verbos que completan o seu significado cun nome ou pronome. Sempre se dá, compra, mira, cambia, come, contesta…. algo.
Se este algo é a segunda persoa, úsase TE
Mírote. Véxote. Lévote no coche. Chámote esta tarde?

Se convertedes a oración en pasiva, ese algo pasa a ser o suxeito paciente: Ti es mirado por min…

Estes verbos chámanse transitivos e ese algo, obxecto ou complemento directo.

Se este algo é outra cousa que pode ir en proveito, dano ou calquera outra relación con esa segunda persoa, úsase CHE, que é o pronome obxecto ou complemento indirecto.

Míroche as mans. Véxoche olleiras. Lévoche a compra no coche. ¿Chámoche a nena esta tarde para que xogue con Rita?

Nestes exemplos, o obxecto ou complemento directo non é a segunda persoa, senón as mans, as olleiras, a compra, a nena. Se convertedes a oración en pasiva, veredes que son esas cousas as que pasan a ser o suxeito paciente: As túas mans son miradas por min.

 

O equivalente a che na terceira persoa singular é lle e no plural lles (que non existe na falda dalgunhas zonas)

O equivalente a te na terceira persoa é o/a e nos plurais os/as

Préstoche unha chaqueta…. Préstolle unha chaqueta… Préstolles unha chaqueta

Saúdote…… Saúdoa/ Saúdoo….. Saúdoos/ Saúdoas

 

RECORDA

–Che: o prestado non es ti, nin el, nin ela… é a chaqueta, por iso vai che/lle/lles.

–Te: o saudado es ti, por iso vai te, o/a, os/as)

 

¡OLLO! Estase usando un castellanismo horroroso co pronome lle que hai que desbotar axiña antes de que enraice:

*Voteille -contexto eleccións-. O votado é el ou ela, polo tanto: Voteino ou voteina…

*Pásolle -contexto de chamadas telefónicas en oficinas-. O pasado es ti/el/ela…, polo tanto: Pásoo ou pásoa/ Pásollo ou pásolla.

*Saúdalle –ao final de escritos oficiais.-. O saúdado e Vde., polo tanto Saúdao/a.

 

 

 

5.2  PROPOSTA DE ACTIVIDADES

 1. Memorizar para aplicalo:

Os pronomes ME, TE, CHE, SE, O, A, LLE, LLES, OS, AS non comenzan NUNCA unha frase.

 

2.  

-A nena estudou a lección para a profa de música.

-Compro sempre os mellores produtos para a familia.

-Nicolás e Anxos len todos os días contos á irmá pequena.

-Segundo chegaron, pasou aos máis pequenos para o corredor.

-Puxo a Alberte e Maribel senllas chaquetas.

2.1.Indica os suxeitos das oracións anteriores.

2.2.Indica os seus complementos directo e indirecto.

2.3.Escribe os pronomes tónicos que substituír os suxeitos e os átonos que poden substituír os obxectos directo e indirecto.

2.4.  Converte dúas delas en pasivas.

2.5.  Comproba nelas se o obxecto directo pasa a ser suxeito paciente e o indirecto, non.

 

4. CORRECCIÓN DAS ACTIVIDADES

 

Vindo do monte Faro vin unha nena

que baixaba do monte de calcetar.

Vina, gustoume e pedinlle un bico,

pero ela non che mo quixo dar.

4.2.1¿Hai algún pronome tónico nesta cántiga popular?

 –Ela

-Subliña os pronomes átonos que aparecen e o verbo da súa oración.

-Vina, gustoume e pedinlle un bico,

pero ela non che mo quixo dar.

¿Que lugar ocupan estes pronomes con relación ao seu verbo?

¿Van diante o detrás del?

-Os tres primeiros diante. O(s) terceiro(s), detrás.

¿Hai pronomes átonos contraídos?

-Me e o (coa perda do e de me)

4.2.2 Pasa a cantiga ao castelán sen te preocupares dunha tradución poética, senón literal.

Hai unha particularidade coa equivalencia dos pronomes nunha e noutra lingua. ¿Percibíchela?

-Si. Desaparece o pronome che porque non ten tradución equivalente á súa función.

4.2.3 Imos, desde agora mesmo,tomar conciencia de que estes pronomes teñen un lugar de colocación obrigatorio. Así que declaramos a guerra a erros que dan vergallazos na cara da lingua:

-Fágoo

-Lévoo

-Díxome

-Xúrocho…

 

OBSERVACIÓN: a unión dun pronome ao verbo pode converter a palabra en esdrúxula e debe, xa que logo, levar acento gráfico na sílaba correspondente.

4. PRONOMES ÁTONOS. FORMAS E PRIMEIRA NORMA DE COLOCACIÓN

4.1 Hai outro grupo de pronomes persoais que recibe o nome de átonos (non teñen relevancia na pronuncia da oración na que van insertados)

É o grupo que presenta maiores problemas para a aprendizaxe: son moitos, contráense e a colocación con respecto ao verbo da súa oración ten unha regra con moitísimas execepcións. É un dos talóns de Aquiles da aprendizaxe da lingua, quizabes o máis difícil.

Como norma xeral, nunca comezan unha oración. Sempre levarán diante algunha palabra.

4.2 ACTIVIDADES PROPOSTAS

Vindo do monte Faro vin unha nena

que baixaba do monte de calcetar.

Vina, gustoume e pedinlle un bico,

pero ela non che mo quixo dar.

4.2.1

¿Hai algún pronome tónico nesta cántiga popular?

Subliña os pronomes átonos que aparecen e o verbo da súa oración.

¿Que lugar ocupan estes pronomes con relación ao seu verbo? ¿Van diante o detrás del?

¿Hai pronomes átonos contraídos?

4.2.2 Pasa a cantiga ao castelán sen te preocupares dunha tradución poética, senón literal.

Hai unha particularidade coa equivalencia dos pronomes nunha e noutra lingua. ¿Percibíchela?

 4.2.3 Imos, desde agora mesmo,tomar conciencia de que estes pronomes teñen un lugar de colocación obrigatorio. Así que declaramos a guerra a erros que dan vergallazos na cara da lingua:

 *O fago…

*O levo….

*Me dixo…

*Cho xuro…

 N.B.

Estes castelanismos, inspiradores do blogue, irán parar ao apartado TRASMALLO (aparello de pesca composto por tres panos superpostos de forma rectangular, os exteriores de malla larga e o interior de malla estreita, que forma coma unha parede de rede no mar, na que quedan presos os peixes)

De xeito anónimo, recollereinos e traereinos aquí para propormos as corrección despois de acabar o estudo dos pronomes.

Pero eu vou xa pescando na rede.

RECURSOS 2

Seguimos con recursos que vos poden axudar na aprendizaxe.

http://portaldaspalabras.org/

 

http://sli.uvigo.es/DdD/

 

http://conxugador.cilenis.com/

http://www.estraviz.org

 

http://www.ogalego.eu/exercicios_de_lingua/exercicios/morfoloxia/pronome.htm

http://www.realacademiagalega.org/recursos

(Aquí atoparedes as Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego)