15.2 PERÍFRASES VERBAIS. COLOCACIÓN DOS PRONOMES. CORRECCIÓN DE ACTIVIDADES

15.2 CORRECCIÓN DE ACTIVIDADES

 

15.2.1.

¿Cales dos seguintes núcleos verbais son perífrases?

Non admitiu que se puxese en dúbida a súa palabra.

Esta mañá empezou a chover a rolos.

Temos que coidar máis o medio ambiente.

Esta mañá volveu soar a campá de forma estraña.

Se queres, ímonos divertir ao San Froilán no próximo outubro.

O reloxo botou a andar el só.

Non daba saído do seu pasmo.

Mándoche abrir a porta e non me obedeces.

 

15.2.2.

Transforma estas oracións segundo o modelo:

-Teño que facelo/ Téñoo que facer/ Non o teño que facer/ Teño que o facer.

-Debeu de levalas pero non estou segura/ Non as debeu de levar, pero non estou segura.

-Está empezando a mentirche/ Estache empezando a mentir.

-Houbo que buscarvos/ Hóubovos que buscar./ Houbo que vos buscar.

 

O LUNS SEGUIMOS, COS INFINITIVOS CONXUGADOS E OS SEUS USOS.

15.1 PERÍFRASES VERBAIS. COLOCACIÓN DOS PRONOMES.

15.1.1

O núcleo dun verbo non ten por que ser unha soa palabra. Os verbos presentan varias formas para determinar a súa acción e pode recorrer a outros que lles sirvan de auxiliares. A pefectividade dos verbos galegos, é dicir, o feito de que a acción foi acabada no pretérito, indícase cunha soa palabra (fixen, fixera, non *he feito, *había feito), pero temos un modo de expresala con dúas: ter feito cando queremos indicar con rotundidade que a acción está finalizada no presente.

Eu mesma teño dito iso moitas veces. O verbo ter pasaría así a ser un auxiliar do verbo dicir para os tempos compostos perfectivos: pretéritos perfecto e pluscuamperfecto.

Esta combinación do verbo cunha forma non conxugable de outro (infinitivo, xerundio ou participio) chámase perífrase verbal. Toda a perífrase constitúe o núcleo do predicado. Non abonda, pois, con que unha oración teña dous verbos aparentes para ser composta. Pode ser simple.

O rapaz deu en chorar ás oito da tarde. É unha oración simple.

 

15.1.2

¿Como distinguimos unha perífrase?

-Aparecerán dous verbos, o primeiro conxugado e o segundo en infinitivo, xerundio ou participio, podendo ter no medio unha preposición (a, de, en) ou conxunción (que). Este segundo verbo é o que ten o significado propio.

-O primeiro verbo terá perdido o seu significado orixinal, porque pasou a ser un auxiliar do segundo. No exemplo que dixo posto, DAR non ten o seu significado. CORRER, si.

-A perífrase introducirá un importante matiz  no significado do verbo principal. No exemplo exposto, ese chorar é durativo, moi longo… Outras indican que empeza a acción, que hai obrigatoriedade de facela, que é repetitiva, dubidosa, etc.

As perífrases verbais teñen a particularidade de que o pronome átono, se o houbese, pode adoptar nelas máis dunha colocación, feito que pasa tamén coas formas infinitas do verbo noutros casos.

Teño que facer o exercicio esta tarde.

Ter+que+facer

Ter perdeu o seu significado de posuír.

Facer segue tendo o seu significado.

A perífrase engade o matiz da obrigatoriedade.

Se substituímos o exercicio polo pronome o, teremos estas tres posibilidades de colocación:

Téñoo que facer (ou, se a oración fose negativa: Non o teño que facer.)

Teño que o facer.

Teño que facelo.

 

Imos facer o exercicio.

Imos+facer

Ir perdeu o significado de movemento cara a algún lado.

Facer conserva o seu siginificado

O matiz que se engade é que de comezo da acción.

Aquí temos dúas posibilidades de colocación do pronome:

 

Ímolo facer (ou, se a oración fose negativa ou calquera outra excepción: Non o imos facer)

Imos facelo

 (Recordamos que aparece a forma lo, que procedes do r/s con que acaban os verbos)

 

15.1. 3 PROPOSTA DE ACTIVIDADES

15.1.3.1

1. ¿Cales dos seguintes núcleos verbais son perífrases?
2. Non admitiu que se puxese en dúbida a súa palabra
3. Esta mañá empezou a chover a rolos.
4. Temos que coidar máis o medio ambiente.
5. Esta semana deu en soar a campá de forma estraña.
6. Se queres, ímonos divertir ao San Froilán no próximo outubro.
7. O reloxo boutou a andar el só.
8. Non daba saído do seu pasmo.
9. Mándoche abrir a porta e non me obedeces.

15.1.3.2

Transforma estas oracións segundo o modelo:

Teño que facelo/ Téñoo que facer/ Non o teño que facer/ Teño que o facer.

Debeu de levalas pero non estou segura/

Está empezando a mentirche/

Houbo que buscarvos/

 

 

 

MAÑÁ CORRIXIMOS AS ACTIVIDADES

16.2.4 PRONOMES E INFINITIVOS. CORRECCIÓN DE ACTIVIDADES

16.2.4.1

Que clase de subordinada forman os seguintes infinitivos (16.1.2)

1. Substantiva de complemento directo.
2. Adverbial de tempo.
3. Substantiva de complemento dun adxectivo (doado).
4. Adverbial final.
5. Substantiva de suxeito.

.

16.2.4.2

Pon o pronome que falta

1. Voute levar/ Vou levarte ao cine, se tes gana de saír.
2. Non lles quixo contar/Non quixo contarlles a verdade, porque non se atreveu a contradicilas.
3. Puídoche preguntar/ Puido preguntarche que hora era pero viute sen reloxo.
4. Sábelas vender/ Sabes vendelas moi ben, como se fosen novas.
5. Sentínche/lle/vos/lles dicir/ Sentín dicirche/lle/vos/lles que erades parvos de todo.
6. Non o queiras saber/ Non queiras sabelo. (Pronome o)

 

MAÑÁ SEGUIMOS COS PRONOMES E INFINITIVOS EN PERÍFRASE

16.1. O PRONOME ÁTONO NAS SUBORDINADAS CON INFINITIVO. PROPOSTA DE ACTIVIDADES.

 

“Para vires xunto a min,

vai lavar a cara, galopín”.

(Popular)

 

16.1.1

As formas non persoais dos verbos son:

1. Dá nome ao verbo e pode desenvolver o papel dun nome.
2. Pode desenvolver o papel dun adverbio.
3. Serve para formar a voz pasiva e pode desenvolver o papel dun adxectivo.

 

16.1.2

O infinitivo, ao poder desenvolver o papel dun nome, pode ser:

1. Suxeito dunha oración: Estudar é moi proveitoso.
2. Obxecto ou Complemento Directo: Quería preguntarlle unha cousiña.
3. Complemento Circunstancial: A auga toldada pode usarse para regar.
4. Complemento dun nome ou dun adxectivo: Isto é moi doado de facer.

En todos estes casos forman unha oración subordinada e poden levar os seus propios complementos, entre eles o Directo ou Indirecto que poden estar representados por pronomes átonos.

 

16.1.3.

Cando este infinitivo é obxecto directo doutro verbo, xeralmente o pronome ántono, pode desprazarse á oración principal. Xa que logo, pode ir diante dese infinitivo e na súa principal colocarase segundo as súas propias regras. Estes verbos principais son verbos de percepción (ver, oír, sentir…), causativos (mandar, obrigar, facer, deixar…) ou modal (poder, querer…)

Podo demostrarllo./ Pódollo demostrar.

Quero levarlle hoxe a noticia./ Quérolle levar hoxe a noticia.

Virán buscarvos mañá,/ Viranvos buscar mañá.

Non quero preguntarllo./ Non llo quero preguntar.

 

16.1.4 PROPOSTA DE ACTIVIDADES

 

16.1.4.1

Que clase de subordinada forman os seguintes infinitivos (16.1.2)

1. Queremos facer unha festa esta tarde.
2. Escoitámolo berrar cando caeu no río.
3. Non é moi doado de aguantar.
4. Estuda para saber.
5. Erguerse cedo non lle gusta nada

 

16.1.4.2

Pon os pronomes que faltan

1. Vou__ levar__ ao cine, se tes gana de saír.
2. Non __quixo __ contar__ a verdade, porque non se atreveu a__ contradicir__. (A elas)
3. Puido__ preguntar__ que hora era pero__ viu__ sen reloxo. (Te
4. Sabes__ vender__ moi ben, como se fosen novas. (As)
5. Sentín__dicir__ que erades parvos de todo.
6. Non __queiras__saber. (O)
7. Tiña a cara sucia e foi__lavar___.

 

DAMOS PUNTO ATA LUNS. ESE DÍA CORRIXIMOS AS ACTIVIDADES.

15.1 CLASES DE SUBORDINADAS. A COLOCACIÓN DOS PRONOMES ÁTONOS.

15.1.1

As oracións subordinadas forman parte da oración principal substituíndo un nome, un adxectivo ou un adverbio, ou os sintagmas que cumpren estas funcións.

1. O pastel gústache.
2. O pastel que compramos onte gústache.
3. O pastel que che compramos onte cando te levamos de paseo gústache.
4. Que che compremos un pastel, gústache.

 

1. É unha oración simple. Leva un pronome átono O.I. detrás do seu verbo. Esta mesma oración, máis completa, desenvolverase con subordinadas e será a súa principal
2. É unha oración composta. QUE CHE COMPRAMOS ONTE é unha explicación de pastel, ou sexa, é unha oración subordinada que fai o papel dun adxectivo e vai introducida polo pronome relativo que. Leva o seu pronome átono diante do seu verbo.
3. É unha oración composta que, ademais da oración b) leva outra sinalando o tempo no que acontece a acción da principal. CANDO TE LEVAMOS DE PASEO. Substiúe un adverbio. Leva o seu pronome átono diante do verbo.
4. Neste caso o suxeito PASTEL está substituído por unha oración subordinada: QUE CHE COMPREMOS OS PASTEL. Leva o seu pronome átono diante do verbo.

 

15.1.2

Temos tres clases de oracións subordinadas:

Substantivas, que fan o papel que faría un nome na principal. Moitas veces van introducidas pola conxunción que, pero tamén poden ir sen conxunción co seu verbo está en infinitivo.

Adxectivas ou de relativo, que fan o papel dun adxectivo na súa principal. Sempre van introducidas por un pronome relativo ou equivalente: que, quen, cuxo, cal…

Adverbiais, que fan o papel dun adverbio. Teñen un número moi variado de conxuncións para as introducir segundo a circunstancia que indiquen: tempo, modo, lugar, condición…

Todas elas levan o pronome átono diante do seu verbo. Esta é unha regra que sempre nos axudará a construílas ben, máis hai excepcións cos verbos en infinitivo que, non levándoo colocado así, tampouco está mal construída. É dicir, a colocación cos infinitivos ten ata tres posibilidades igualmente válidas.

 

15.1.3.

PROPOSTA DE ACTIVIDADES

Coloca estes pronomes átonos nas subordinadas e coloca tiles se lles fan falta aos verbos que deben levar os pronomes unidos.

1. Os nenos que (saudaron) onte viven cerca de onde  (deron) unhas cereixas que (gustaron)  moito a Xacinto e a min. TE, NOS, NOS
2. Cando (vimos)  pasar pola avenida, iades moi entretidos  (colocando) os forros aos libros. VOS, LLES
3. Se (levas) o xornal a teu avó non te esquezas de (deixar) ás primas cando el (volva)  LLE, LLELO, CHO
4. Non (digas) que agora non (queda) tempo libre. ME, CHE.

 

MAÑÁ CORRIXIMOS E TRABALLAREMOS COAS POSICIÓNS QUE PERMITEN OS INFINITIVOS.

14.2 COLOCACIÓN DO DO PRONOME ÁTONO. REPASO. CORRECCIÓN DE ACTIVIDADES

14.1.3

Transforma segundo o modelo, usando en todas as subordinadas o verbo dicir:

 

Dámo./ Dígoche que mo deas.

Cómpramo./Dígoche que mo compres.

Lévamos./ Dígoche que mos leves.

Contéstame./ Dígoche que me contestes.

Ofrécellelos./Dígoche que llelos ofrezas (OLLO: OFREZAS, como CONDUZAS, CREZAS, TRADUZAS, INTRODUZAS, PRODUZAS…, é, dicir, en todos os verbos acabados en –cer ou –cir, que en castelán introducen un c)

Cómpralla./Non lla compres.

 

14.1.4

Transforma segundo o modelo:

 

Non me me veu o sono/ Veume o sono.

Non vos dei atopado./ Deivos atopado.

Non me preguntes de onde o saquei./ Saqueino de….

Non lles quería botar a culpa./ Queríalles botar a culpa/ Quería botarlles a culpa. (AS DÚAS SOLUCIÓN SON VÁLIDAS)

Non o fagas antes de saír./Faino antes de saír.

 

 

 

NA PRÓXIMA UNIDADE VEREMOS AS CONSTRUCIÓNS QUE PODE ADOPTAR O INFINITIVO CON RELACIÓN AOS PRONOMES ÁTONOS NAS ORACIÓNS SUBORDINADAS.

 

14.1 COLOCACIÓN DO DO PRONOME ÁTONO. REPASO

Quíxenlle moito a unha nena,

a unha nena maïanha.

Ela non me quixo a min,

morena e salada. Non lle deu a gana.

Non lle deu a gana.

Non lle deu a gana.

Ai la la la la le lo.

Ai la la la la laa.

 

Como son da Maía

son maïanhe

e un fungueiro, morena,

levo na manhe.

Levo na man, morena,

Levo na manhe,

por se á porta da eira

me botas o canhe.

 

 

14.1.1

Temos nesta cántiga popular exemplos de colocación de pronomes átonos, que é do que vimos falando.

-Nas oracións simples –e coordinadas, que actúan como simples- o pronome átono vai detrás de seu verbo e unido a el. Sendo esta a norma, as execepcións son moi abondosas.

-A primeira gran excepción son as oracións negativas, con adverbio (non, nin, nunca, xamais, tampouco) ou con pronomes ou determinantes de valor negativo: nada, ninguén, ningún…

-A segunda excepcións son as oracións introducidas por unha partícula interrogativa: que, quen, cando, como, por que, canto… (que non levan acentro ortográfico). Na cantiga non temos este exemplo, pero traballámolo na unidade anterior.

-A terceira excepción son as oracións subordinadas, é dicir, as que forman parte dunha oración principal: Levo(o) na man (oración principal), por se a porta da eira me botas o can. (Oración subordinada que indica unha circunstancia de prevención)

 

14.1.2

Aparece nesta cántiga un a e un e ao final de palabras agudas que é propio da lingua oral. Mais, cando se quere reproducir na escrita, utilízase para representalo o dígrafo nh que. Como na palabra unha, indica que debemos cortar a sílaba que acaba en n e non unila co e. Silabeando: ma-ï-an-ha/ma-ï-an-he .

 

Vemos tamén un signo de puntuación non habitual nesta palabra: a diérese. Con ela evitamos que ese i se una á coa vogal seguinte. Sen a diérese nin o h a palabra leríase: ma-ia-ne. É pouco frecuente na escrita, pero cómpre que o coñezades e saibades para que é.

 

14.1.3

Transforma segundo o modelo, usando en todas as subordinadas o verbo dicir:

 

Dámo/ Dígoche que mo deas.

Cómpramo.

Lévamos.

Contéstame.

Ofrécellelos.

Cómpralla.

 

14.1.4

Transforma segundo o modelo:

 

Non me me veu o sono/ Veume o sono

Non vos dei atopado.

Non me preguntes de onde o saquei.

Non lles quería botar a culpa.

Non o fagas antes de saír.

 

MAÑÁ CORRIXIMOS E AVANZAMOS ALGO MÁIS NA SOBORDINADAS, QUE TEÑEN ALGUNHA EXCEPCIÓN COMO VEREMOS.

 

13.2 COLOCACIÓN E FORMAS DO PRONOME ÁTONO NAS ORACIÓNS SIMPLES…. CORRECCIÓN DE ACTIVIDADES

13.1.4

CORRECCIÓN DE ACTIVIDADES

 

Transforma segundo o modelo:

 

-Véxoa. Non a vexo. Por que non a ves?

-Déixoo. Non o deixo. Por que non o deixas?

-Lévallelo. Non llelo levo. Por que non llelo levas?

-Mírame. Non me mires. Por que non me miras?

-Lévanos. Non nos leves. Por que non nos levas?

-Buscouno. Non o buscou. Por que non o buscaches?

-Tela. Non a ter. Por que non a ter?/ Tela. Non a tes. Por que non a tes?

-Conducíchelos. Non os conduciches. Por que non os conduciches?

 

DAMOS PUNTO ATA LUNS. BOA FINDE, FIXÁNDOSE NOS PRONOMES. AS LINGUAS APRÉNDENSE PRACTICANDO.

13.1 COLOCACIÓN E FORMAS DO PRONOME ÁTONO NAS ORACIÓNS SIMPLES, PRINCIPAIS E COORDINADAS. ORACIÓNS NEGATIVAS E INTERROGATIVAS.

13.1.1

A norma xeral de colocación do pronome átono nas oracións simples, principais e coordinadas é detrás do seu verbo, coas particularidades que anotamos na unidade anterior.

Como principio, este pronome non comeza nunca a oración que o inclúe. Imos esquecer –se puideramos- ese castelanismo instalados por xente que traduce ao pé da letra durante a súa vida facendo estes HORRORES:

 

**Lles aseguro que…

**Me chamaron cando…

**O levamos á casa…

**As clasificamos…

 

Pero esta norma ten numerosas excepcións, unhas máis doadas de aprender que outras, sobre todo se non se é falante de orixe ou se aprendeu a lingua de quen non sabía falar.

 

13.1.2.

A primeira excepción é a das ORACIÓNS NEGATIVAS, nas que a palabra que introduce a negación arrastra o pronome ao o seu lado.

 

Déronma./ Non ma deron.

Chámasme./ Nunca me chamas.

Díxenllelo./ Nunca llelo dixeches.

Berrarouche./Ninguén che berrou.

Míraa!./ Nin a mires!.

Deullelo./Tampouco llelo deu.

Gárdaa e esquécea./ Nin a garda nin a esquece.

Vémonos ou non nos vemos?

Mireite cando estabas de costas./ Non te mirei cando estabas de costas.

 

13.1.3

A segunda excepción é a das oracións INTERROGATIVAS introducidas polos interrogativos que?, por que? cal?, quen?, canto?, cando?, onde?, como?... (Como podes ver, non levan acento ortográfico)

Chamoute./ Quen te chamou?

Trouxéronos./ Quen os trouxeron? QUEN NON TEN PLURAR.

Escribíronnos./ Cando nos escribiron?

Vémonos./ Onde nos vemos?

 

 

13.1.4

PROPOSTA DE ACTIVIDADES

Transforma segundo o modelo:

Véxoa. Non a vexo. Por que non a ves?

Déixoo._________________________________

Lévallelo.________________________________

Mírame._________________________________

Lévanos._________________________________

Buscouno.________________________________

Tela._____________________________________

Conducíchelos._____________________________

 

MOITA SORTE E APRENDER ISTO, QUE É BEN DOADO.

12.2 COLOCACIÓN E FORMAS DO PRONOME ÁTONO NAS ORACIÓNS SIMPLES, PRINCIPAIS E COORDINADAS. CONTRACCIÓNS.

CORRECCIÓN DE ACTIVIDADES

 

 

12.3.2

DiLLES  a verdade a teus irmáns. Non LLELA ocultes.

 

Non LLES comprei as bufandas ás túas nenas para LLELAS traer hoxe.

 

Cando LLES  preguntei que hora era, dixeron algo pero non LLELO   entendín.

 

Se LLO das, sempre cho seguirán pedindo.

 

 

12.3.3

Coloca o pronome correspondente no oco

 

LeveiNA ata a praia para que tomase o sol porque está moi branquiña.

 

MercaLAS  nunha tenda pequena, favorece que se vendan as do país e non as de fóra.

 

LévaLO  mal colocado e non se ve o bonito que é.

 

CoutouNO  á saída do campo de fútbol, que llo oímos todos.

 

SEGUIMOS MAÑÁ COA COLOCACIÓN DE PASO QUE LLE DAMOS UNHA VOLTA MÁIS ÁS FORMAS E USOS.