CUMPRIR ANOS EN INGLÉS

Á meniña, con dous anos, andan a lle ensinar inglés, unha das grandes metas da familia, que sempre aplaudirá a quen teña a iniciativa de facelo. Na familia fala galego, que xa non é pouco. Coa familia aprendeu a contar ata cinco, sabendo perfectamente a sucesión. Na escoliña tamén lle ensinan a contar, pero en inglés. E sabe os cinco primeiros números.
A meniña sabe cantos anos ten e nunha visita de parentes, despois de tomar un café, a avoa pregúntalle polos anos para lucir aquela desexada aprendizaxe temperá nun idioma estranxeiro:
-¿Cantos anos tes?
-Dous.
-¿E en inglés?
-Tamén –respondeu a nena deixando a súa avoa moi frustrada por ter desaproveitado a ocasión de amosar que sabe unha lingua universal, aínda que a parentela non a entenda.
Eu, en cambio, véxoa con tanta intelixencia que, se cambia algo a cousa, augúrolle un gran futuro. Con moito inglés ou con algo menos.

TEATRO GALEGO, EN GALEGO, ENTRE GALEGOS, NA CAPITAL DE GALICIA ARREDOR DO CALDO GALEGO.

 

Un restaurante de sona na cidade vella.

Un cliente do país, xa home feito e dereito e un camareiro mozo.

Os dous teñen carreira universitaria. O cliente é profesor universitario e o camareiro, doutor con varios mestrados en humanidades.

CLIENTE: -¿Tedes caldo?
CAMAREIRO: -Si, señor. Caldo galego.
CLIENTE: -Moi ben ¿De que é?
CAMAEIRO: -Pois leva auga, patacas…
CLIENTE: -Si, xa. Pero, ¿de que é?
CAMAREIRO: -Xa lle digo: leva auga, patacas…
CLIENTE: -Vale, vale. Tráemo logo, que miro eu mesmo de que é.
CAMAREIRO: -Xa llo digo eu, señor. Leva auga, patacas…

Non sabería dicir cal dos dous miraba ao outro con máis cara de sorpresa. Finalmente, o rapaz arracou cara a cociña e o cliente quedou agardando pola sorpresa que ía abrir aquel xantar.

TEATRO DA RÚA: PLURILINGÜÍSMO E CAMBIO

Terraza de café con sombra en día de calor. Estase ben e hai varias mesas ocupadas. Nunha, está un rapaz da ESO cun caderno de apuntes facendo que le. Cabo del, seu avó toma un chiquito. O rapaz pasa follas e empeza a falar en voz alta:

RAPAZ: Conjunciones…
AVÓ: As conxuncións son moi difíciles porque veñen do latín.
RAPAZ: Del francés.
AVÓ: Ah! Cambiárono logo agora. Nos meus tempos non era así.
RAPAZ: Si. Ahora eso cambió mucho. Cambió todo mucho, abuelo.

A min marchábame o coche da liña e tiven que saír. Eles supoño que seguirían cos cambios…

HISTORIAS DA LINGUA: LECTURA NORMATIVA

Panadería da vila atendida por unha avoa que coida a neta ao mesmo tempo que atende a clientela.
Meniña sentada nun banqueto soletreando en voz alta un conto moi rechamante que ten riba dos xoenllos.

MENIÑA: E da-que-la-che…che-gou un cro-co- di-lo…
AVOA: Cocodrilo, meniña. Le ben, anda.
MENIÑA: Un cro- co… cro- co-di- lo…
AVOA: Cocodrilo, muller. Cocodrilo.
MENIÑA: Cro- co –di- lo a- zul…
AVOA: Cocodrilo, coño! Le ben ou pecha o libro. Estasme facendo doer a cabeza. Es ben marula, muller…

A meniña pecha o libro e sae xogar á rúa onde a cativada está facendo unha algarabía tentadora.
A avoa pon un sorriso que comparten as compradoras moi cómplices con frear aquel desbaraxuste idiomático.

Fin do conflito normativo.

HISTORIAS DA LINGUA V. PAX GLIACIANA

Nun afastado reino chamado Gliacia había unha escola para nenas e nenos pequenos, que chegaban falando gliaciano, pero na pizarra e nos murais poñían rótulos didácticos na lingua dun imperio mundial que o país deixaba impoñer de moi boa gana, para ver se medraba. Tamén usaban outro idioma de medioimperio para que as criaturas saísen finas e se lles fose preparando o seu futuro, porque os habitantes de tal país críanse nacidos para marchar. Polos mediados de maio, un día poñían nun cartel rechamante, feito entre todos con moito amor: “Día das Letras Gliacianas”. Deste xeito, na escola de Gliacia -que significa país das marabillas- e na Gliacia mesma hai unha harmonía idiomática envexable, inversamente xerarquizada segundo a lóxica común que adoita rexer a maioría dos países. E todos os habitantes desa terra –desde o último pastor de gando miúdo ao sublime emperador que ordena e manda- gozan dunha nunca suficientemente louvada paz lingüística.

 

HISTORIAS DA LINGUA IV

 

O ESTRAÑO CASO DE MANU

A Manu levárono á gardería xa chegados os tres anos. Cando o foron buscar o primeiro día e lle preguntaron se viña contento, dixo que si, que alí había moitas nenas e moitos nenos –Manu xa é da era coeducada- e que o pasara moi ben.
Deloutro día, preguntoulle seu pai se xugaba con eles e el dixo que si.
-¿E de que falades?
-Eles non saben falar.
-Home, algún falará –dixo súa nai moi estrañada-. Hainos xa coma ti.

A isto non respondeu e seguiu dándolles aos botóns da lavadora a ver se a facía centrifugar, que lle gustaba aquel ruído.
De alí a dos días foi súa nai buscalo e preguntoulles ás coidadoras se había alguén máis entre a cativada da idade aproximada de Manu e elas contestáronlle que outros catro ou cinco, os meirandiños.
-Pois Manu dime que non falan.
-Serán cousas del –dixo a coidadora, rompendo a rir-. ¡Vaia se falan! Pasan o día latricando se lles deixan. Non lle dea tino niso. É algo fabulador, pero pórtase moi ben. E é moi intelixente.

Mentres ían cara a casa díxolle a nai:
-A ver, Manu. Disme que non falan os nenos e as nenas e iso non é certo. Falades, que mo dixeron as profas.
-Non, mamá. Os nenos aínda non saben e non vou falar eu só.
-¿Como que non saben falar, Manu? –preguntou súa nai freando en seco para lle mirar os ollos.
-Non saben, mamá. Eles hablan e eu estou aprendendo tamén. Hablamos, pero non falamos porque eles non saben.

A nai botou unha gargallada que durou pouco tempo, porque axiña lle entraron ganas de chorar.

III A LINGUA E O GLAMOUR

A miña filla e eu fomos mercar unha prenda de agasallo para unha terceira persoa, que moito nola merecía, a un comercio de Santiago. A dependenta, unha dona elegante concorde coa categoría do comercio que estabamos pisando, empezou a amosarnos variantes do produto solicitado.

Mentres buscaba nos andeis e sacaba das caixas pezas para o mostrador, a rapaza e eu fomos falando das nosas cousas e, ao ter diante a prenda que nos ensinaba, opinabamos unha coa outra, da calidade, da forma, da cor e dos gustos do receptor do galano… A dependenta seguíanos mostrando en orde crecente de prezos e, cousa que tampouco era de estrañar, cada peza que traía gustábanos máis. Finalmente decidímonos pola máis cara e glamurosa e, mentres nola envolvía moi amañada para agasallo, seguimos dándolles voltas aos nosos asuntos e ao mundo, alleas á súa presenza.

Antes de nola cobrar, mirou para min en fite e preguntoume:
-Ustedes son portuguesas, ¿verdad?
-Non, non. Somos galegas. A rapaza é compostelá e eu vin da provincia de Lugo, pero levo moitos anos aquí.
-¡Ah! Perdón.

Quedou tan cortada que ata se puxo rubia. A pobre muller non dera casado aínda o que ela cre idioma pobre do país co dispendio da prenda que, por un azar capichoso, levabamos connosco. Por iso tiñamos que ser extranxeiras para que todo lle cadrase.

HISTORIAS DA LINGUA II

 

 

Contacta comigo unha xornalista para me entrevistar pola publicación do poemario “Remontar o río”. Á hora prevista, chámame por teléfono, saúdame moi amable, dime o tempo de que dispomos e avísame:
-A entrevista vai ser en castelán.
-Ui! Iso para min é moi violento. E non lle vexo xeito. Non entendo que teña que falar castelán en Galicia.
Deloutro lado do fío houbo un silencio longo e pregunteille para cortalo:
-¿Periga o teu posto de traballo? Se é así, dimo que estou disposta a considerar a miña postura a pesar de todo.
Seguía o silencio ata que a oio saloucar.
-¿Que che pasa? Dime algo.
-Helena, fágao Vde. por min. Fale o galego que eu non podo falar. Ben ve cal é a miña lingua. Pero non podo, Helena. Para emitir, non podo.
-Tranquilízate. Xa vexo, xa.
E houbo outro silencio menos tenso e despois engadiu xa coa voz recuperada:
-Eu voulle preguntar en castelán, que non podo facelo doutra maneira.
-Non te preocupes. Tamén o entendo. É unha tolemia, pero é o que hai.
A entrevista transcorreu con fluidez, a pesar desa grave anomalía. E enviámonos unha chea de bicos fóra de antena.
Ninguén sospeitaría que tiña detrás un abuso de poder, unha mordaza, un drama persoal incomprensible.

HISTORIAS DA LINGUA I

Entro nunha panadería de Santiago a mercar unha chapata. Mentras me atende a dependenta, voulle preguntando por unha serie de produtos que hai no mostrador. E dime de súpeto:
-Vostede fala moi ben o galego, ¿verdade?
-Debera -respondín eu.
-¿Pódolle preguntar unha cousa?
-Claro que si. O que guste.
-¿Que significa “doado?
-Vén do verbo doar e sería “regalado”, “dado”, pero xa pasou a signicar “fácil”.
-¡Ah! Oíno moitas veces na televIsión. “É moi doado”, pero non sabía que era. É que nós falamos, ¿sabe?. Pero ao rapaz, que vai ao colexio de….. estanllo facendo perder. E nós non queriamos.
-Fan ben. Nós tampouco llelo deixamos perder aos nosos.
-Pero Vde. é estudada e ben se lle nota en como fala…
-Si. Son estudada, por sorte.
-Pois hei ir apuntando cousas que non entendo e, se volve por aquí, pregúntolle. ¿Podo?
-Claro que si. Virei máis veces, non se preocupe.

Saín e, fóra da porta, ripei dúas bágoas coas mans.